پرستش‌گاه آسمانیِ زمینیان که حمایت پروردگار عالم همچون دو بال، آن را از گزند
دشمنان و حاسدان در امان نگاه داشته است. در این تصویر، ماموریت الهی با موفقیت
انجام می‌شود. فیل‌ها خون‌آلود از زخم سنگ‌هایی که پرندگان بر سرشان ریخته‌اند
می‌گریزند و سپاهیان ابرهه را زیر دست و پای خود لگدمال می‌کنند.
این اثر، یکی از نگاره‌های قرآنی است که در نمایشگاه «نقش مُصحف» شامل آثار نگارگر
مذهبی برتر کشور، امیرحسین آقامیری، از روز شنبه 23 اردیبهشت تا 4 خرداد، در
نگارخانه رضوان برپا می‌شود. به بهانه تشکیل این نمایشگاه با این هنرمند قرآنی، به
گفتگو نشستیم.
• سیر الی‌الله
امیرحسین آقامیری متولد 1350 و فارغ‌التحصیل رشته نقاشی است. از کودکی در کنار
پدری که خط را به کمال می‌نویسد به هنر علاقه‌مند شده و پس از یک سال تجربه
خوش‌نویسی، سال 1367 با تماشای آثار عموی خود استاد محمدباقر آقامیری و تشویق
ایشان، مجذوب نگارگری می‌شود و سال‌ها در محضر وی به فراگیری این هنر اصیل و
ماندگار ایرانی و مشق آثار قدما و اساتید معاصر می‌پردازد. او یکی از هنرمندانی است
که در زمینه نگارگری مذهبی فعالیت گسترده‌ای دارد و جز آثاری که در ارتباط با
ائمه(ع) به تصویر کشیده، تقریبا 50 اثر با موضوع قصه‌های زیبای قرآن مجید خلق کرده
است. تابلوی اصحاب فیل، توبه(حضرت یونس)، قیامت، زلزال، طواف و... از جمله آن‌ها
است. از بین آثارش، طواف را از لحاظ ساختار هنری و فهم و محتوا بیشتر می‌پسندد.
درباره انگیزه‌ای که او را سمت نگارگری مذهبی و الهام از آیات و قصص قرآنی هدایت
کرده، می‌گوید: «به فرمایش امیر مومنان(ع) در هر کاری باید به سرانجام آن فکر کرد.
کاری که سرانجامِ آن به خداوند ختم شود، زوال‌ناپذیر و جاودانه خواهد شد. به همین
دلیل دوست داشتم تمام آثارم سیر الی الله داشته باشد. «کُلُّ مَنْ عَلَیْهَا
فَانٍ ﴿۲۶﴾ و َیَبْقَى وَجْهُ رَبِّکَ ذُو‌الْجَلَالِ وَالْإِکْرَامِ ﴿۲۷﴾. تمام
کسانی که روی آن (زمین) هستند فانی میشوند (26) و تنها ذات ذوالجلال و گرامی
پروردگارت باقی میماند (27).»
• اقیانوس بی‌کران قرآن
از نظر این مدرس نگارگری و تذهیب، نقش مذهب در احیاء و تداوم هنر نگارگری بسیار
اهمیت دارد. وی با اشاره به اینکه هنر نگارگری پس از ظهور اسلام و گسترش آن به
ایران به‌شدت تحت تاثیر مضامین و شعایر دینی قرار گرفته و در ساختار نگارگری
تأثیرات بسیاری گذاشته، می‌گوید: «به همین دلیل است که این هنر را به عنوان هنر
نگارگری ایرانی- اسلامی می‌شناسند و از آن‌جایی که هنر، آیینه درون هنرمند می‌باشد؛
هر چه قدر انس و الفت هنرمند با مفاهیم دینی بیشتر بوده و فضاهای دینی را بیشتر درک
کرده باشد، هنر وی از عیار و اعتبار بالاتری برخوردار خواهد شد. این نه فقط در هنر
دینی بلکه در همه جنبه‌های هنر صادق است». این هنرمند، از تجربه نگارگری آثار مذهبی
و تاثیراتی که بر زندگی و روحیه‌اش گذاشته، می‌گوید: «قرآن، کتاب راهنما و هدایت
بشر و اقیانوس بی‌‌کرانی از مفاهیم اخلاقی، دینی و عرفانی است. تصویر کردن این
مفاهیم به‌طور قطع روی انسان تأثیر می‌گذارد و روش و مشی او را در مسیر هدایت قرار
می‌دهد. بهره ما بستگی به غوصی دارد که در این اقیانوس بی‌کران می‌کنیم».
• کسی که عرفان نمی‌داند وارد نشود
امیرحسین آقامیری، هنرش را در یک جمله این‌طور معرفی می‌کند: «هنر نگارگری ایرانی-
اسلامی ریشه در ارزش‌های عرفانی و فرهنگی ایران دارد. ساختار آن به شدت تحت تاثیر
شعایر و مفاهیم دینی است و دو فرهنگ غنی ایرانی و اسلامی در آن متجلی شده است». از
نظر او به عنوان یک نگارگر مذهبی، تنها عشق، راز ماندگاری هنر است و عقیده دارد:
«از کوزه همان برون تراود که در اوست. اگر هنرمند بخواهد هنری پر مایه، تاثیرگذار
و عمیق داشته باشد باید پس از آموختن تکنیک‌های لازم از استاد، تهذیب نفس نیز داشته
باشد. معرفت و عرفان مهم‌ترین خوراک روحی و ذهنی هنرمند نگارگر است. اگر بر سردر
مدرسه افلاطون نوشتند: "کسی که هندسه نمی‌داند وارد نشود " بر سردر مدرسه نگارگری
نیز باید نوشت: "کسی که عرفان نمی‌داند وارد نشود".
• نگارگری، تاریخ انقضا ندارد
آقامیری که داور جشنواره‌های مختلفی مانند جشنواره ملی قرآن دانشجویان ایران،
نگارگری و تذهیب هفتمین و هشتمین جشنواره فرهنگی و هنری دانشجویان دانشگاه علوم
پزشکی کشور، دومین و چهارمین دوره هنرهای تجسمی استانی حوزه هنری و عضو هیئت
انتخاب و داوری رشته نگارگری ششمین جشنواره بین‌المللی هنرهای تجسمی فجر است در
مورد گسترش تکنولوژی‌های پیشرفته بشر در زمینه‌های هنری و تاثیری که نگارگر
می‌تواند با اثر خود بر مخاطب امروز بگذارد، می‌گوید: «هنر نگارگری بیان عرفانی،
اخلاقی و شعوری دارد. همچون قرآن که در همه اعصار و ادوار تاریخی، خوراک اخلاقی و
پیشرفت بشر را تامین کرده و هیچ‌گاه تاریخ انقضا نداشته است. اگر بتوانیم هنری
مفهومی، کمال‌گرا و تأثیرگذار بر روح مخاطب داشته باشیم، قطعا این هنر می‌تواند به
موازات پیشرفت‌های جذاب تکنولوژیک حرکت کند. در غیر این صورت اگر صرفاً به جنبه‌های
فانتزی و زیبایی اثر نگارگری توجه داشته باشیم، قدرت جذابیت محصولات تکنولوژیک
بسیار قوی‌تر از آن بوده و اثر نگارگری حرفی برای گفتن نخواهد داشت».
• هجمه‌های غرب
هنرمند برگزیده جشنواره‌های هنری کشوری مانند دومین دوسالانه نقاشی ایرانی- اسلامی،
دوازدهمین نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم، پانزدهمین دوره خادمین قرآن کریم (نهاد
ریاست جمهوری)، سومین جشنواره بین‌المللی هنرهای تجسمی فجر، هفتمین دوسالانه نگارگر
ایرانی اسلامی، اولین جشنواره هنر ایران 1404 (حوزه هنری)، دومین جشنواره
بین‌المللی تجسمی فجر و پنجمین دوسالانه تذهیب‌های قرآنی، در مورد وضعیت فعلی
نگارگری، خصوصا نگارگری مذهبی در ایران می‌گوید: «متأسفانه امروز بیش از پیش شاهد
شعارهای توخالی مسئولین وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هستیم که سال‌ها داعیه حمایت از
هنرهای دینی و مذهبی را داشته و در عمل بر طبل بیگانگان کوبیدند.
انصاف نیست بگویم از نگارگری هیچ حمایتی نکردند و دوسالانه‌ای برگزار نشد که انجام
شد. من نگران هنرهای ملی و دینی و بومی خود هستم که با هجمه عظیمی از سوی غرب،
به‌عنوان هنر نوگرا و بی‌محتوا و با تعیین قیمت‌های نجومی، هنرمند بومی را وسوسه
دسیسه‌های خود کرده است و بنا دارد هنرمندی که هنرش، ریشه در عرفان و دین و اخلاق
دارد و به دنبال تعالی روح است از مسیر باز ایستد. نگارخانه‌ها هیچ تمایلی برای
ارائه آثار ملی و سنتی ندارند و از همه بدتر هنرهای تجسمی فجر که با نیت نشان دادن
هنرهای پس از انقلاب اسلامی، راه‌اندازی شد در دو سال اخیر کاملاً در انحصار هنر
نوگرای غربی بوده است. طوری که بنده و بسیاری از نگارگران از شرکت در این جشنواره
محروم ماندیم».
• توصیه‌هایی برای علاقه‌مندان
آقامیری که با شرکت در بیش از 40 نمایشگاه داخلی و خارجی مانند هشت دوره جشنواره
بین‌المللی هنرهای تجسمی فجر، هفت دوره نمایشگاه‌های بین‌المللی قرآن کریم، شرکت
در پروژه و نمایشگاه شاهنامه‌نگاری فرهنگستان هنر با عنوان فریدون و ضحاک، نمایشگاه
مشترک مینیاتور ایران و ترکیه (استانبول)، نمایشگاه انفرادی هنر ایران در مسکو،
نمایشگاه گروهی نگارگری در عشق‌آباد و مرو ترکمنستان، نمایشگاه انفرادی هنر ایران
در ارمنستان (ایروان)، نمایشگاه نگارگری ایران در پاکستان (اسلام-آباد) نمایشگاه
گروهی ماه فرهنگی جمهوری اسلامی موزه هنرهای شرقی رم (ایتالیا)، سعی در ترویج هنر
اصیل نگارگری ایرانی- اسلامی دارد؛ به علاقه‌مندانی که تمایل دارند وارد حرفه
نگارگری شوند توصیه می‌کند: «با توجه به وضعیت فعلی هنر که بیشتر سمت هنر مدرن سوق
داده شده و هنرهای سنتی ما را کم‌رنگ‌تر کرده، باید علاقه‌مندان به رشته نگارگری را
شناسایی کنیم تا این هنرمندان، باعث ادامه حیات و تداوم این رشته از هنرهای سنتی
کشورمان شوند. به اعتقاد من کسی که وارد این رشته می‌شود نباید تنها به جنبه‌های
تکنیکی و زیبایی اثر توجه داشته باشد و قدر مسلم باید تفکرات و اندیشه‌‌های خود را
رشد دهد و شناخت عرفانی خود را بالا ببرد تا هنری ناب و تأثیرگذار داشته باشد.
تهیه و تنظیم: راحله ندافی مقدم |